Dəstəmaz nədir? ----
Dəstəmaz, muəyyən sərtlərə riayət edərək xususi tərzdə uz və əlləri yumaq, basın yuxarı hissəsinə və ayaqların ustunə məsh cəkməkdir.
Muqəddəs İslam səriətində mənəvi paklığa bais olan bu əməl, namaz, təvaf, Quran oxumaq, məscidə daxil olmaq və s. bir cox vacib və mustəhəb əməllər ucun muqəddimə sayılır.
---
Dəstəmazın qaydası-yazılı
Yuyulur:
əllər: dirsəkdən barmaqların ucuna qədər
uz: alnın tuk bitən yerindən ccənənin ucunadək
Məsh cəkilir:
Basın yuxarı hissəsinə:
Ayağın ustunə: barmaqların ucundan oynağa qədər
Diqqət:
Dəstəmaz əməllərinin tərtibi bu qaydadadır:
əvvəlcə uz, alnın tuk bitən yerindən cənənin ucuna qədər yuyulur. Sonra sağ əl dirsəkdən barmaqların ucuna qədər və bundan sonra sol əl dirsəkdən barmaqların ucuna qədər yuyulur. uz və əllər yuyulduqdan sonra həmin rutubətli əl ilə basın yuxarı hissəsinə, sonra sağ ayağa barmaqların ucundan oynağa qədər və daha sonra sol ayağa barmaqların ucundan oynağa qədər məsh cəkmək lazımdır.
1. uz və əllərin yuyulması
1) uz, orta barmaqla bas barmagın arası qədər enlilikdə yuyulmalıdır.
2) əgər uzdə tuk cox olsa, tukun uzərini yumaq kifayətdir və dəstəmaz suyunu uzun dərisinə yetisdirmək lazım deyil. Lakin əgər uzun dərisi aydın gorunsə, dəstəmaz suyunu uzun dərisinə yetisdirmək lazımdır.
3)Yumaq, suyu dəstəmaz uzvunun hər tərəfinə, hətta əl ilə yaymaqla olsa belə, yetisdirməkdir. Lakin rutubətli əli dəstəmaz uzvunun uzərinə təkcə məsh səklində cəkmək kifayət deyildir.
4) Dəstəmaz alarkən uz və əllər yuxarıdan asağıya doğru yuyulmalıdır. əgər asağıdan yuxarıya doğru yuyulsa, dəstəmaz batildir.
5) uz və əlləri yumaq:
Birinci dəfə: vacib
İkinci dəfə: yumaq olar (cayiz)
ucuncu dəfə və ya daha cox: haram
Diqqət:
Dəstəmaz uzvlərinin necənci dəfə yuyulduğunu təyin etmək ucun meyar, insanın niyyətidir. Deməli, insan, birinci dəfə yumaq niyyətilə dəstəmaz uzvunə bir necə dəfə su tokə bilər.
2. Bas və ayaqlara məsh cəkmək
1) Basın dərisinə məsh cəkmək vacib deyil və basın yuxarı hissəsindəki sacların uzərinə məsh cəkmək kifayətdir. Amma əgər basın digər hissələrindəki sac basın on hissəsinə yığılsa, yaxud bassın yuxarı hissəsindəki sac uzun olub uz və ciyinlərə tokulsə, bu halda təkcə sacın uzərinə məsh cəkmək kifayət deyildir. Gərək ayrıc ayırıb basın dərisinə, yaxud sacların dibinə məsh cəkilsin.
Diqqət:
Bassının yuxarı hissəsinə suni sac qoyan səxsin əgər qoyduğu bu sac parik səklindədirsə, basa məsh cəkmək ucun onu goturmək vacibdir. Lakin əgər saclar dəriyə əkilibsə və onu goturmək mumkun deyildirsə, yaxud onu goturmək zərərli və məsəqqətli olub əldəki rutubəti (dəstəmaz suyunu) də basın dərisinə catdırmaq mumkuun deyilsə, onda bu sacların uzərinə məsh cəkmək kifayətdir.
2) Ayağın məsh yeri, ayağın ustu olub barğmaqlarin birinin basından oynağa qədərdir. Ayaq barmaqlarının altından (yəni, yol gedərkən barmaqların yerə dəyən hisssəsi) məsh cəkməyin muıtəhəb olduğu isə subuta yetirilməyib.
Diqqət:
əgər ayağa məsh cəkərkən barmağın basına məsh cəkilməsə, belə ki, yalnız ayağın uustunə və barmağın bir hissəsinə məsh cəkilsə, dəstəmaz batildir. əlbəttə əgər insan dəstəmazdan sonra barmağının basına məsh cəkib-cəkmədiyi barədə səkk etsə, dəstəmazı duzdur.
3) Bas və ayağa dəstəmaz suyu ilə, yəni uz və əlləri yuduqdan sonra əldə qalan rutubət ilə məsh cəkmək lazımdır. əgər əldə rutubət qalmasa, əli kənar bir su ilə islatmaq olmaz. Bu halda əli, saqqal və ya qasda qalan su ilə rutubətli edib məsh cəkmək lazımdır. ehtiyati-vacibə gorə basa sağ əl ilə məsh cəkilməlidir, lakin yuxarıdan asağıya doğru məsh cəkmək zəruri deyildir.
Diqqət:
Dəstəmaz alan səxs, dəstəmaz niyyəti ilə uz və əllərini yuduğu vaxt əgər su kranını acıb-bağlasa, eybi yoxdur və bu is, dəstəmaza xələl gətirmir. Amma əgər sol əli yuduqdan sonra və ayağa məsh cəkməmisdən qabaq əlini islanmıs su kranına vursa və bu su, əldəki dəstəmaz suyuna qarıssa, bu rutubətlə (yəni, dəstəmaz suyu ilə qeyri-dəstə-maz suyunun qarısığı olan bu rutubət) məshin cəkilməsi, dəstəmazın duzgunluyunə subhə doğurur.
Qeyd olundu ki, ayaqlara, əlin icində qalan dəstəmaz suyu ilə məsh cəkilməlidir. odur ki, ayağa məsh cəkmək ucun əlin rutubətinin uzun rutubəti ilə qarısmasın deyə basa məsh cəkilən vaxt əl, alnın yuxarısına və uzun rutubətinə dəyməməlidir.
4) Məsh zamanı əli basın və ayağın uzərinə cəkmək lazımdır. Deməli, əgər əl, hərəkətsiz saxlanılıb ayaq və ya bas hərəkət etdirilsə, basqa sozlə desək ayaq və bas əlin icərisinə cəkilsə məsh batildir.
5) Məsh yeri quru olmalı və yaxud əlin rutubətini ustələyən bir həddə yas olmamalıdır.
Diqqət:
əgər ayağın ustunə yəni, məsh yerinə bir necə damla su tokulubsə, əldəki rutubətin ayağa dəyməsi ucun məsh zamanı onları quru-lamaq lazımdır. əks təqdirdə ayaqdakı rutubət ələ dəyəcəkdir.
6) əgər ayağın ustu napak olsa və məsh cəkmək ucun paklamaq mumkun olmasa , təyəmmum etmək lazımdır.
7) Iki ayağı iflic olan, tibbi ayaqqabı və əsa ilə yeriyən səxsə ayaqqabılarını cıxarıb ayağa məsh cəkmək olduqca cətin olduğundan belə səxsə ayaqqabılarının ustunə məsh cəkməyə icazə verilir və bu məsh kifayətdir (təyəmmumə ehtiyac yoxdur).
Dəstəmazın qaydası barədə iki məsələ:
I. əgər bir insandan davamlı olaraq mədə yeli xaric olursa və o, namazın sonuna qədər dəstəmazını saxlaya bilmirsə, bu halda əgər namaz əsnasında yenidən dəstəmaz almaq onun ucun cox cətin olsa, bir dəstəmaz ilə yalnız bir namaz qıla bilər. Yəni namaz əsnasında dəstəmazı pozulsa belə, bir namaz ucun bir dəstəmazla kifayətlənə bilər.
II. Dəstəmazın əmməlləri və qaydası baxımından qadınla kisi arasında fərq yoxdur. Bircə kisilərə qolu col tərəfdən, qadınlara isə icəri tərəfdən yumağa baslamaq, mustəhəbdir. ---- Ana Sehife